του Κώστα Βάρναλη
«…Όταν οι λαοί χάνουν τα νερά τους (σε περιόδους χρόνιου ξεπεσμού ή ξαφνικών ανατροπών) ζητούνε συνήθως τη σωτηρία τους με τη «φυγή» από την πραγματικότητα.
Το σύνθημα της φυγής το δίνουνε οι κατώτεροι των περιστάσεων πνευματικοί ηγέτες, που με την λιγοψυχία τους και την ανεπάρκειά τους αυξάνουν τη σύγχυση και τον πανικό του κοινού.
Η «φυγή» αυτή κατευθύνεται είτε προς τα «καλά περασμένα» είτε προς το «Εγώ» του καθενός.
Η πρώτη φυγή είναι ένα είδος Ψυχοσάββατου : ομαδική έξοδος των ζωντανών προς τους τάφους.
Οι λογιότατοι, που πιάνουνε το Έθνος από το λαρύγγι και του χώνουνε το κεφάλι μέσα στο παχνί της αττικής διαλέκτου για να γίνει άνθρωπος.
Οι Κάτωνες, που θέλουνε να ξαναχυθεί η ζωή στα καλούπια των απλών ηθών και του πατριαρχικού βίου των προγόνων, οι Αρνητάδες που ζητούνε να ξαναγίνουμε παιδιά για να ξαναβρούμε το σωστό μας δρόμο, είναι όλοι τους αντιπροσωπευτικοί τύποι αυτής της ψυχοσαββατιάτικης «φυγής».
Είναι οι κλασικοί τύποι του «κοσμοδιορθωτού» στις εποχές του χρονίου ξεπεσμού.
Η δεύτερη, η φυγή προς το «Εγώ», είναι, φυσικά, εγωιστική.
Το κάθε άτομο κοιτάει να σωθεί μοναχό του αδιαφορώντας για τους άλλους.
Προσπαθεί και κατορθώνει να κλείσει τη ζωή του μέσα στον ελεφάντινο πύργο του, μακριά από κάθε γείτονα, όσο το δυνατό ακινδυνότερα και χωρίς ευθύνες :
- Ο «διανοούμενος» που αφοσιώνεται, δήθεν, στην εκστατική θεώρηση των "αιωνίων και απολύτων ουσιών".
- Ο «ποιητής» που σιχαίνεται το ανίερο πλήθος και παραληρεί «αινιγματώδη έπη», όπως λέγει ο Αισχύλος.
- και, τέλος, ο Υλοζωιστής, που ρίχνεται με τα μούτρα στην άκρατη απόλαυση των αισθησιακών ηδονών,
αυτοί είναι οι κυριότεροι αντιπροσωπευτικοί τύποι της εγωιστικής φυγής.
Το κήρυγμα του «εκπαιδικισμού» είναι κυρίως αισθητικό.
Αποτείνεται στους συγγραφείς και στους καλλιτέχνες και τους εξορκίζει να γίνουνε ... παιδιά για να μπορέσουν έπειτα να «εκπαιδικοποιήσουν» πνευματικά το Έθνος !
Η «επιστροφή» στην παιδική ηλικία σημαίνει:
«Να γίνετε αγνοί, απλοϊκοί, φρέσκοι σαν τα βρέφη και σαν τα νήπια. Να τα βρίσκετε όλα καινούργια, πρωτόφαντα, πρωτόπλαστα. Να ζείτε τον μέσα σας και τον έξω κόσμο όχι με το μυαλό σας σαν πράγματα, που δέχονται εξήγηση, παρά με τα ένστιχτά σας σαν θαύματα, που είναι μυστήρια, και που τα κρατάτε παντοτινά κάτου από το κατώφλι της συνείδησης.
Κι αφού θά ...αποκαθαρθείτ΄ εσείς και θα... εξαγνισθείτε, τότε θα οδηγήσετε και την ψυχή του Συνόλου, με δεμένα τα μάτια, κατ’ ευθείαν στον παράδεισο του… «Νάνι - νάνι» !
Το περίεργο όμως είναι, πως κανείς μεγάλος δημιουργός δεν παρουσίασε την...κλινικήν αυτήν εικόνα. Όλοι τουλάχιστον οι μεγάλοι τα μυαλά τους τα είχανε πεντακόσια: από το Σοφοκλή ίσαμε τον Γκαίτε, από τον Τολστόη ίσαμε τον Ίψεν και το δικό μας το Σολωμό, που τον προβάλλουνε τάχα για υπόδειγμα «μεγάλου παιδιού».
Κανένας απ’ αυτούς δεν είχε στη ζωή του και στο έργο του τον παιδιάτικο ενορμητισμό.
Όλοι τους δουλεύανε με όλες τους τις γνώσεις και όλη τους την πείρα και όλες τους τις ψυχικές δυνάμεις, «με καιρό και με κόπο» για να πετύχουν το νόημα της Tέχνης.
Κανείς φυσιολογικός άνθρωπος δεν μπορεί να πετάξει από μέσα του τις γνώσεις και την πείρα του για να ξαναγίνει ...«παιδί».